Öncelikle yurt dışına yerleşme sürecinde geliş şekliniz (çalışma vizesi veya öğrenci vizesi...) ve kiminle geldiğiniz (yalnız, eş veya partnerinizle, eşiniz ve çocuğunuzla...) bu süreci büyük oranda değiştiriyor. Bu yazı Critical Skills çalışma izni ile Dublin'e yerleşen evli ve (1) çocuklu bir ailenin yerleşim sürecinden yola çıkılarak yazıldı, bu senaryo belki de en detaylısı, bu nedenle muhtemelen diğer şekillerle gelen kişilere de yardımı olacaktır.
Sosyal Hizmet Numarası (PPSN)
İşe PPS Number Appointment bağlantısından, PPS numarası için randevu almakla başlayabilirsiniz; PPS numarası oturma izni haricindeki çoğu işlemde, tüm aile bireyleri için gerekli. Başvuru sonrası adresinize (ya da şirketiniz tarafından sağlanan adrese) PPS numaranızı içeren kartınız gönderilecek, böylece gelir ve vergi ile ilgili bir çok işinizi yapabilmenizi sağlayan Revenue.ie web sitesine erişebileceksiniz. PPSN randevunuzu Dublin'e gelmeden önce almak size zaman kazandıracaktır, aynı zamanda ilk (veya bir sonraki) maaşınızdan Emergency Tax kesilme olasılığı (geliş tarihinize bağlı olarak) azalacaktır. PPSN başvuru işlemlerinden ücret alınmıyor.
Geçici Konaklama
Şirketiniz yüksek olasılıkla ilk ay (veya kalıcı bir yer bulana kadar) geçici olarak barınabileceğiniz bir yer ayarlayacaktır. Bu yerler genelde otel, apart otel veya apartman dairesi olabiliyor. Geçici konaklamayı kendiniz bulmak zorundaysanız Airbnb, Spotahome veya Booking.com'u kullanabilirsiniz, aynı zamanda bazı Facebook ve Whatsapp grupları da işe yarayabiliyor. Ben 1 ay boyunca şirketimin ayarlamış olduğu apart otelde kalmıştım.
Oturma İzni (IRP veya GNIB)
İrlanda'ya gelişinizden sonraki 90 gün içinde oturma izninizi almış olmanız gerekiyor. Bunun için Immigration Registration bağlantısından, Irish Residence Permit (IRP, eski ve yaygın adıyla GNIB) Card başvurusu için randevu alabilirsiniz. GNIB randevunuzu Dublin'e gelmeden önce almak size zaman kazandıracaktır. Bu işlemlerin yapıldığı birimdeki aksaklıklar ve yoğunluktan dolayı randevu almak zaman zaman zor olabiliyor, sabah 10:00 - 10:30 (İrlanda saati ile) veya öğleden sonra 02:00 - 02:30 saatleri arasında sistemde yeni randevular açıldığından randevu alabilme şansınız daha yüksek; ayrıca bazı ücretli mobil uygulamalar da (haksız rekabet yaratsa da) sizi bir adım öne geçirebiliyor. Başvuru ücreti olarak, 1 yıl için (18 yaşından küçük bireyler hariç) kişi başı 300 € kredi kartı veya Debit kart aracılığı ile tahsil ediliyor. Bu ücret bir çok şirket tarafından karşılanıyor, bu konu sizin için önemliyse teklif sürecinde şirketinize sormakta fayda var. GNIB kartınızın geçerlilik süresi, ilk ve ikinci başvurunuzda 1 yıl, üçüncü başvurunuzda ise 2 yıldır. Bu da ne yazık ki, Dublin'deki ilk 2 yılınızın bu detaylarla daha çok uğraşarak geçeceğini gösteriyor.
Eş Çalışma İzni
Oturma izni başvurusu sonrasında, siz ve yeni kanunla birlikte eşinize (veya partnerinize) Stamp1 veriliyor. Critical Skills çalışma izni sahiplerinin eşleri Mart 2019'a kadar sponsorlu çalışma izni olmadan çalışamıyordu (ya da çok zordu) ancak artık bu mümkün.
Süresiz Çalışma İzni
Critical Skills çalışma izni ile ilk 2 yıl Stamp1 olarak çalıştıktan sonra Stamp4 alınabiliyor. Stamp4, İrlanda'da çalışabilmek için artık bir çalışma iznine ihtiyacınız olmadığı, aynı zamanda iş yeri açabilme hakkınız olduğu anlamına geliyor. Bununla birlikte 5 yılın ardından vatandaşlık başvurusu yapma hakkınız bulunuyor.
Çoklu Giriş Vizesi
İrlanda'ya giriş yaptığınız vize Single Entry özelliğine sahip, bu nedenle ilk gelişinizden sonra, İrlanda'ya giriş çıkış yapabilmeniz için Multi Entry vize almanız gerekiyor. Multi Entry başvurusunu, GNIB kartınızı kabul ettikten sonra, Re-entry Visa bağlantısını kullanarak veya posta aracılığıyla yapabilirsiniz. Biz posta yoluyla yaptığımız başvuruda bir sorunla karşılaşmadık; 10 iş günü sonunda pasaportlarımızı teslim almıştık. Başvuru ücreti olarak, 1 yıl için (18 yaşından küçük bireyler hariç) kişi başı 100 € posta çeki aracılığı ile tahsil ediliyor. Oturma izninizi (GNIB) yenilediğiniz her yıl Re-entry Visa almak zorundasınız.
Güncelleme: 13 Mayıs 2019 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, yetişkinler için sadece oturma izni (GNIB/IRP) ve pasaport ile İrlanda'ya tekrar giriş yapılabilmesini sağlayan düzenleme hayata geçti. Çocuklar için Re-entry vize hala gerekli (ücretsiz ) ancak yetişkinler için bu zorunluluk artık yok.
Kalıcı Konaklama (Kiralık Ev)
Dublin'e yerleşme sürecinde belki de en zor konulardan biri ev bulmak. Kira fiyatları çok yüksek ve ev sayısı az... Örnek verecek olursak, güney bölgesinde 1+1 daire ortalama 1200 - 1700 €, 2+1 daire ise ortalama 1400 - 2200 € civarında. Kiralık daire bulabileceğiniz bir kaç web sitesi var ancak Daft.ie diğerlerine oranla çok daha başarılı. Her sabah 8:30-10:00 arası Daft web sitesini kontrol edip yeni ilanlara başvuruda bulunmak sizi bir adım öne çıkaracaktır. Ev arama sürecinde, ülkeye henüz geldiğiniz için referanslarınız olmayabilir, bu nedenle Türkiye'deki ev sahibinizden (varsa) referans alabilirsiniz; ayrıca yönetici veya iş arkadaşlarınızdan kişisel referans almanızda da fayda var. Ev görmeye gittiğinizde (Viewing sürecinde) evraklarınızın çıktısını emlak danışmanıyla paylaşmak ufak da olsa bir fark yaratacaktır. Bir daireyi görmeye 10, 20 hatta 40 kişi gelmiş olabilir; bu durum keyfinizi kaçırmasın, siz yine de evraklarınızı teslim edip teklifinizi mutlaka yapın. Park yeri, odaların boyutu, evin konumu, toplu ulaşım, eşyalar, ev sahibi veya kiracı adaylarının kişisel tercihleri, iletişim şekli, referanslar ve daha bir çok faktör var unutmayın. Umudunuzu kaybetmeyin ve denemeye devam edin.
Sağlık Sistemi & GP İşlemleri
Türkiye'den geldiyseniz, İrlanda sağlık sistemi sizi memnun etmeyebilir. Tabi burada, en küçük problemde hastaneye koşan ve ilaç kullanımının yüksek olduğu bir toplumda yetiştiğimizi de göz önünde bulundurmamız gerekiyor. İrlanda'da, yetişkinseniz yapabileceğiniz en iyi şey hasta olmamak; bunu bir avantaj olarak görüyorsanız, grip veya nezle gibi ufak çaptaki hastalıklarla baş etmeyi ve tedaviyi öğreneceğinizi garanti edebilirim, bu tip durumlarda 50-60 € ödeyerek GP desteği de almanız mümkün. Eğer acil olmayan ancak önemli olduğunu düşündüğünüz bir sağlık probleminiz var ve zaman kaybetmek istemiyorsanız Türkiye'de tedavi olmayı bir seçenek olarak düşünebilirsiniz; zira özel hastanelerde tedavi ücretleri pahalı, devlet hastanelerinde de başvurduğunuz sağlık birimine bağlı olarak ancak 3-12 ay sonrasına randevu alınabiliyor. Şirketinizin özel sağlık sigortası (genel, diş veya göz) olanağı varsa bu sorunların bir kısmını göz ardı edebilirsiniz, ancak Türkiye'de sahip olduğumuz seviyede bir özel sağlık sigortası burada pek mümkün değil. Diğer yandan, sağlık giderlerinin %20'sini (özel sağlık sigortası dahil) vergi iadesi olarak alabiliyorsunuz.
Çocuklarda 6 yaşına kadar tüm sağlık giderleri devlet tarafından karşılanıyor, bu nedenle onlar için endişelenmenize gerek yok. 6 yaşından küçük çocuklar için, ikamet ettiğiniz adrese en yakın GP'yi List Of GPs Providing Services For Under 6s bağlantısından bulup iletişime geçtikten sonra, GP Visit Cards bağlantısına giderek başvuruda bulunmanız gerekiyor. Eğer çocuğunuz için özel sağlık sigortası gibi bir düşünceniz varsa, (en azından bizim için) pek işe yaramadığını söyleyebilirim.
Çocuk Yardımı (Child Benefit)
İrlanda'da 16 yaşına kadar her çocuk için, devlet aylık olarak çocuk yardımı yapıyor. Child Benefit bağlantısından detaylarını öğrenebilir, ilgili formları indirip gerekli evrakları hazırladıktan sonra başvurabilirsiniz. Ödenecek miktar, çocuğunuzun İrlanda'ya geliş tarihinden itibaren hesaplanmaktadır, bu nedenle hemen başvuramadıysanız dert etmeyin... Yeri gelmişken, çocuğunuz için Türkiye'de herhangi bir nüfus müdürlüğünden kolayca alabileceğiniz (mümkünse 5-6 tane) çok dilli nüfus kayıt örneği bir çok kurumda gerekli olacaktır.
Eş Çocuk Bakım Yardımı (Home Carer Benefit)
Eşiniz çalışmıyorsa Marriage and Civil Partnerships bağlantısından detaylı bilgi alabilir, vergi indirimi hakkınızı kullanabilirsiniz. Eğer eşiniz çalışmayıp aynı zamanda çocuğunuza bakıyorsa Home Carer Tax Credit bağlantısında görebileceğiniz gibi ayrıca vergi indirimi alabilirsiniz.
Vergi İşlemleri
İrlanda'da çalışıyorsanız vergi konularına hakim olmanızda fayda var, eğer bir sebepten dolayı vergi avantajınız var ve kullanmıyorsanız, bunun için sizi kimse uyarmayacaktır. Bu nedenle araştırarak veya çevrenize sorarak haklarınızı mutlaka öğrenmelisiniz. Revenue.ie üzerinden detaylı bilgi alabilir, yanlış olduğunu düşündüğünüz bir durum varsa yine bu site üzerinden çeşitli formlarla itirazda bulunabilirsiniz. Bu detaylarla uğraşmak istemiyorsanız, Taxback web sitesini kullanabilirsiniz; Taxback sizin yerinize hesaplamaları yaparak (küçük bir komisyon karşılığında) vergi iadelerinizi geri almanıza olanak sağlıyor, hizmeti denemek ücretsiz...
Bankacılık & Para Transfer İşlemleri
Şirketiniz sizi anlaşmalı olduğu bir bankaya yönlendirecektir ancak Enpara tadında hizmet veren Revolut ve N26 uygulamalarından birini kullanmanızı tavsiye ederim. Türkiye'ye para transfer etmeniz gerekiyorsa Transferwise oldukça başarılı, Ücretsiz Para Transferi bağlantısına tıklayarak üye olursanız ilk para transferinizi ücretsiz olarak gerçekleştirebilirsiniz.
Kreş ve Okul Kaydı
Çocuğunuzu 3 yaşından itibaren, günde 3 saati devlet tarafından karşılanmak üzere kreşe gönderebilirsiniz, The ECCE Scheme bağlantısından detaylı bilgi alabilir, adresinize yakın kreşlere başvuruda bulunabilirsiniz. Din bağımsız eğitim tercihiniz varsa İrlanda'nın her bölgesinde okulları bulunan Educate Together kurumunun hizmetlerini incelemenizde fayda var. Kreş veya okul kaydı ile ilgili dikkat etmeniz gereken en önemli husus, çocuğunuzun yaşı çok küçük olsa da, bölgenizdeki tüm okulların bekleme listelerine kayıt yaptırmanız...
Sosyal Entegrasyon
Dilinizi geliştirmek ve aynı zamanda arkadaş edinmek isterseniz adresinize en yakın Family Resource Centre'ı ziyaret edip hizmetlerle ilgili detaylı bilgi alabilirsiniz. İlgi alanlarınıza uygun etkinlikler bulmak isterseniz Meetup uygulamasını da kullanabilirsiniz.
Adaptasyon süreci zorlayıcı, yapılacak işler listesi kabarık olabilir; her şeye rağmen yeni bir kültüre alışmanın keyfini çıkarın ve zamanla her şeyin yoluna gireceğini unutmayın...
